Pruga uskog kolosijeka Podgorica - Donja Plavnica sagradjena je 1927. godine za potrebe povezivanja stanovništva južne Zete sa Podgoricom koja je u to vreme naglo razvijala svoj novi centar sjeverno od rječice Ribnice u ortogonalno regulisanoj Novoj Varoši, po principima evropskog urbanizma.

Ovo je nastavak price o kominskoj dijatreti, ili tačnije, dijatreta je dio ove priče. U pitanju je izložba TRAGOVI U RAMU, koju je pripremila Tanja Piperović, arheološkinja iz Podgorice, koja se bavi antičkim nakitom i predmetima pronađenim na arheološkim nalazištima u Crnoj Gori. Autor sjajnih fotografija je Lazar Pejović.

Predanje kaže da su majstori dijatreta* bili pod posebnom zaštitom rimskih careva i imali specijalni tretman, jer čovjek je za života mogao da napravi možda samo jednu.

Osim svoje primarne, praktične namjene ovi luksuzni pehari bili su i odraz pripadnosti određenom staležu, porodici, a vrlo je bitna i estetska kategorija jer se kroz njih reflektuju i ukus i moda jedne epohe, životni stil. Dijatreta kao kraljica večeri za trpezom moćnog gospodara ili samog cara, napravljena da bude izložena hiljadama očiju, da pokaže ljepotu, izazove uzdah, da svjedoci o raskoši...A, onda, možda, nakon mnogih pirova koje su prošli zajedno bude sahranjenja sa svojim vlasnikom...

Veliki gradski park u Tivtu utemeljen je daleke 1892. godine o čemu svjedoči natpis na tada postavljenom spomen obilježju sa kojega, prevedeno sa njemačkog, citamo: "Ovaj park je osnovao 1892.godine bivši mornaricki admiral Friherr Von Sterneck. Izgradnjom su rukovodili komandanti brodova Hnatek, Padevit, Ziegler, Denning, Heinrich i C.Lanjuz kao i poslovođa Nedwich".

Područje Skadarskog jezera je jedno od najmanje poznatih oblasti u Crnoj Gori. Većina nas Crnu Goru prepoznaje po primorju ili Durmitoru i Žabljaku, ali Skadarsko jezero ništa manje ne zaostaje svojom ljepotom, posebnošću, bogatstvom kulturnog i istorijskog nasljeđa, raznovrsnošću prirodnog i životinjskog svijeta.

Samo se sluti, u tišini i melanholiji, što obavijaju jedno od dva školja pred Perastom, koliko tajni skriva ovo ostrvo kamenih zidova i vitkih čempresa. Ovaj komadić kopna između Veriga i Perasta, zbog svog položaja, bio je možda mjesto gdje se još od antičkog vremena grade utvrđenja. Po predanjima, koja su zabilježili stari hroničari i istoričari: Orbini, Balović i Zmajević, Iliri i Rimljani su ovdje podizali utvrde za odbranu Risna i povjerili ih Peraštanima na čuvanje.Očuvani odbrambeni zidovi sa puškarnicama su potvrda da je ostrvo u vrijeme venecijanske, francuske i austrijske vladavine Bokom korišćeno kao vojno utvrđenje.

Peraški školji Sv. Đorđe i Gospa od Škrpjela su neodvojivo povezani sa istorijskim, pomorskim i kulturnim razvojem Perasta, sa kojim zajedno, čine najčarobniji dio Bokokotorskog zaliva. Mir školja Sv. Đorđa čuvaju visoki zidovi i vitki čempresi, ispod kojih su zauvijek usnuli u travi topovi koji su donosili nemir na ovo mjesto molitve i tišine.

"Kula Sv. Petra na Karuču je najstariji objekat u naselju. Naime, selo se formiralo prije 200 godina, kada su stanovnici Rvaša tu podigli magacine, gdje su čuvali ribarsku opremu i vršili preradu ribe. Ovi objekti su, u početku, služili samo kao privremena staništa, u periodu intezivnog ribolova. Kasnije, sredinom prošlog vijeka, počelo je stalno naseljavanje Karuča. Do rata u selu je bilo oko 20 domaćinstava. Živjelo se bez struje i puteva, od malo stoke i nešto obradive zemlje u Dodošima, i naravno od ribolova. Poslije rata Karuč doživljava sudbinu mnogih crnogorskih sela. Počinje postepeno zamiranje i gašenje sela. Danas je aktivno samo nekoliko domaćinstava, iako je uvedena struja i probijen put.

Ime je dobio po obližnjem brdu Ostrogu. Često se naziva i Podmaine. Do ovog dvojnog toponima dolazi zbog blizine zapustjelog manastira Podmaine sa crkvom Sv. Petke. Okružen potocima i terasastim livadama iz njega se pruža impresivan pogled na Budvu i more.

"...Život Jelene Balšić višestruko je vezan za Bar, gdje je bila i njena prijestonica. Rođena je 1269 godine u Kruševcu i odrasla na dvoru svoga oca, srpskog kneza Lazara. Bila je veliki ljubitelj knjige i kao vrlo obrazovana žena nazvana je Učena. Mlada i lijepa očeva ljubimica udala se za znatno starijeg Đurađa II Stracimirovića Balšića, gospodara Zete i Gornje Albanije. On je ženidbom sa "gospođa Lenom" učvrstio rodbinske veze sa srpskom vladajućom dinastijom (njena majka Milica bila je kći kralja Vukašina a Kraljević Marko bio joj je ujak).

Vladimir Dukljanski je bio knez i vladar Duklje (od XI veke- Zeta). Poznat je kao dobar vladar, blage naravi, pravičan, mudar i poštovan ne samo od svojih podanika već i od neprijatelja. Njegova ljubav sa Kosarom, ćerkom cara Samuila opjevana je kao jedna od najlepših ljubavnih priča. Vladimir je na prevaru ubijen, odsječena mu je glava od strane Samuilovih nasljedenika. Njegov uzvišeni lik podignut je na nebo među svece poštovan od strane i pravoslavaca i katolika i muslimana.

Decembar mjesec je u Italiji period kada možete upoznati gradove bez velikog broja tursta - onakve kakvi oni zaista jesu, a da opet uživate u predbožićnoj i prednovogodišnjoj atmosferi. Na moju veliku sreću – put po Italiji vodio me je kroz Rim, Firencu i Pizu. Ukoliko upoznajete neku zemlju tako što obilazite više od jednog grada – poređenja se neizbježno nameću. Vjerujem da svi koji vole arhitekturu i njom se na bilo koji način bave – o ovim gradovima i njihovim znamenitostima svakako dosta znaju. Upravo zbog toga ce ovaj putopis biti posvećen više utiscima i licnim zapažanjima.

Od 13-20 maja 2002. godine u Dubrovniku, Hrvatska, u organizaciji EUROPA NOSTRE održan je YOUTH WORKSHOP čija je tema bila Dubrovački Lazaret i njegova budućnost. Radionica je održana kao prateći događaj velikom EUROPA NOSTRA FORUMU, godišnjem kongresu ove velike pan-evropske organizacije za zaštitu graditeljskog nasljeđa. Naša organizacija je je učestvovala u radu radionice kao jedini predstavnik i član iz Crne Gore. Srbiju su predstavljali članovi SERBIA NOSTRE. Ostali učesnici su bili uglavnom sa prostora zemalja bivše Jugoslavije (Hrvatske, Slovenije, Makedonije, BiH) i iz Slovačke i Albanije. Rezultati radionice su predstavljeni svim učesnicima kongresa.

Putovanje IZNAD granice "Ko ne putuje taj ne živi, taj ne znade što je svijet, što je svjetska mješavina"

Uz zimski jugo i kišu nad Bokom krenuli smo, pripremajući se za neke ljetne pohode, u istraživanje (ekspediciju) po prošlosti Skadarskog jezera… Opčinjeni naslagama istorije na koje smo naišli nismo mogli da povjerujemo kada smo saznali da se organizuje odlazak u Skadar... .... taj Skadar - sjedište Ilirskog plemena Labeati, prijestonica Balšića, najveći trgovački centar Balkana za vrijeme Otomanskog vladanja… Skadar - iz "Zidanja Skadra" i "Ženidbe Kralja Vukašina"...

Početak 20. vijeka obilježilo je intenzivno povezivanje gradova Srbije, Crne Gore i Bosne železnicom kao najsavremenijim vidom saobraćaja tog doba. Kada su na red došli Užice, Višegrad i Sarajevo, austrijski inženjeri i srpski radnici našli su se na muci kako da savladaju veliki prevoj Šargan između Zlatibora i Tare, gde je trebalo u samo par kilometara vazdušne linije savladati visinsku razliku od preko 300 metara.

U periodu od 3 do 10. novembra u Irskoj je boravila delegacija iz Crne Gore sa ciljem da se upozna sa sistemom prostornog planiranja ove države. Grupa je bila sastavljena od 20 članova, predstavnika državnih institucija, članova radne grupe za izradu novog zakona o prostornom planiranju i predstavnika nevladinog sektora. Posjeta je realizovana pod pokroviteljstvom UNDP (Ujedinjene nacije - program za razvoj), kancelarija u Podgorici.

U srijedu, 16.maja u 12:00 u hali III Jadrankog sajma u Budvi, u okviru Programa pratecih manifestacija, EXPEDITIO ce odrzati prezentaciju pod nazivom "Aktivnosti nevladine organizacije EXPEDITIO iz Kotora u okviru sektora Odrziva gradnja".

Nevladine organizacije "Evropski dom - Tivat" i "EXPEDITIO - Kotor", uputile su Sekretarijatu za urbanizam Opstine Kotor Zahtjev za dostavljanje informacije o planiranoj namjeni lokacije na brdu Vrmac za koju je nedavno raspisala tender. Povod za upucivanje Zahtjeva je Odluka Opštine Kotor o izradi Izmjena i dopuna prostornog plana opštine Kotor za lokalitet Vrmca i otvorenog postupka javnih nabavki za pomenuti plan.

TERMINSKI PLAN JAVNE RASPRAVE NACRTA PROSTORNOG PLANA REPUBLIKE CRNE GORE
30.05. ULCINJ - opstinski Sala SO 11:00 . 14:00
31.05. BAR - opstinski Sala SO 11:00 . 14:00
01.06. BUDVA - opstinski Sala SO 11:00 . 14:00

Objavljujemo intervju sa Biljanom Gligoric koji je objavljen u dodatku "ART" nezavisnog nedeljnika"Vijesti", 12. januara 2008. Povod objavljivanja intervjua je usvajanje Prostornog plana Crne Gore, uprkos reagovanjima nevladinog sektora i medjunarodnih organizacija na kvalitet ovog izuzetno vaznog dokumenta za razvoj Crne Gore.

Nevladine organizacije EXPEDITIO Centar za održivi prostorni razvoj i NOTAR Centar za njegovanje i prezentaciju dokumentarnog nasljeđa Kotora, iz Kotora, u ime SEE Heritage mreže [Mreža za nasljeđe Jugoistočne Evrope], organizovale su u Kotoru sastanak SEE Heritage mreže i radionicu “Devastacija kulturnog nasljeđa”, u periodu od 8. -10. februara 2008. Projekat se realizovao uz podršku East East Programa: Partnerstvo bez granica Instituta za otvoreno društvo, posredstvom Fondacije Institut za otvoreno društvo - Predstvaništvo Crna Gora.

Mreža za nasljeđe jugoistočne Evrope (SEE Heritage Network) upućuje hitan apel vlastima Crne Gore, Albanije, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Kosova, Makedonije i Srbije za očuvanje kulturnog i prirodnog nasljeđa u ovom regionu, koje je u velikoj opasnosti. Tokom sastanka u Kotoru, nevladine organizacije koje čine ovu mrežu, utvrdile su neke od osnovnih problema kojima je trenutno izloženo kulturno i prirodno nasljeđe u jugoistočnoj Evropi.

29. januara 2008, u prostorijama Montenegro Biznis Alijanse (MBA) u Podgorici, održan je okrugli sto pod nazivom „Povećanje energetske efikasnosti u sektoru građevinarstva u Crnoj Gori“. Okruglom stolu je prisustvovalo oko 50 učesnika/ca iz javnog, poslovnog, NVO sektora, kao i predstavnici/e medija. Organizatori okruglog stola su bili EXPEDITIO Centar za održivi prostorni razvoj iz Kotora i Montenegro Biznis Alijansa (MBA), Podgorica. Okrugli sto je održan u sklopu European Union Sustainable Energy Week 28.01. - 01 .02.2008.
Zakljucke sa okruglog stola mozete ucitati ovdje >>> Zakljucci (pdf)

Izasla je iz stampe publikacija "Izrada programa održavanja i zanati u restauraciji graditeljskog nasljeđa" u izdanju Fondacije Kulturno nasljeđe bez granica (CHwB Cultural Heritage without Borders) i EXPEDITIO. Pubikacija je nastala kao rezultat istoimenog regionalnog seminara/radionice koji je odrzan u Kotoru krajem maja 2007.

Nedavno je u makedonskom magazinu za gradjevinarstvo, arhitekturu i ekologiju "PORTA", objavljen intervju o nasem radu. U isto vrijeme, objavljen je i clanak na makedonskom portalu o nevladinom sektoru pod nazivom "Graganski svet". Zainteresovani mogu elektronske verzije ovih priloga pogledati na sajtovima:
www.porta3.com.mk >>> intervju-expeditio
www.graganskisvet.org.mk  Razgovore vodila: Marijana Ivanova

EXPEDITIO je učestvovao u radnom timu koji je upravo završio izradu „Studije zaštite graditeljskog nasljeđa Kostanjice“. Studija je rađena za potrebe Izmjena i dopuna Detaljnog urbanističkog plana Kostanjice, a njen naručilac je Opština Kotor. Nosilac izrade studije je Arhitektonski fakultet u Podgorici. Rukovodilac radnog tima je bio Doc. dr Ilija Lalošević, dipl. inž. arh., konzervator-savjetnik, a saradnice: Jelena Franović, dipl. inž. pejzaž. arh., kao i Aleksandra Kapetanović, dipl. inž. arh., konzervatorka i Biljana Gligorić, dipl. inž. arh. iz EXPEDITIO.

U prilogu mozete procitati dopis koji su nevladine organizacije EXPEDITIO i MANS danas uputile UNESCO-u vezano za intervencije u Lipcima na podrucju Boke Kotorske. S obzirom na ozbiljnost situacije i da je u pitanju devastacija kulturnog pejzaža koji se nalazi u okviru podrucja na UNESCO-voj Listi svjetskog nasljeda, smatrali smo da je neophodno da se UNESCO obavijesti o ovome.

Predstavnica EXPEDITIO ucestvovala je od 9. septembra do 8. oktobra 2008 na medjunarodnom programu "Integrated Urban Planning" koji se odrzavao u Svedskoj (Karlskrona i Stockholm), pod pokroviteljstvom SIDA. Organizatori programa su bili Hifab International i Blekinge Institute of Technology.

U oktobru 2008, Expeditio je angazovan za izradu projekta rekonstrukcije ZADUŽBINE “DUKOVIĆ” u Herceg Novom. Naručilac projekta je Fondacija “Duković”. Zadužbina Aleksandra Dukovića, kao reprezentativan primjer profane arhitekture iz XIX vijeka, s obzirom na njen kulturno-istorijski značaj, registrovana je kao spomenik kulture III kategorije i upisana u Centralni registar nepokretnih spomenika kulture Crne Gore 1990. godine. Projekat bi trebao biti zavrsen pocetkom 2009. godine.

Odavno sam nešto obećao, ima tome evo već godina i nešto, i evo došlo je vreme da obećanje i ispunim, govoreći o mestu u kome sam proveo godinu dana. Razlog zašto se ranije nisam oglasio jeste da najpre nisam poznavao stvari dovoljno, a kada sam ih upoznao, već je bilo kasno, jer sam izgubio svaki kritički stav i sopstvenu objektivnost. Isto kao što pišući i govoreći o Beogradu, u kome sam rođen i odrastao, ne mogu da budem objektivan, tako ni o Bratislavi, u kojoj sam proveo godinu dana, ne mogu da budem objektivan. Nadam se da cu uspeti da zadržim ipak neki stepen pristojnosti i da će ovaj moj putopis uspeti da vas natera da razmislite o tome da posetite ovaj grad, koji, generalno gledano, i nije predaleko od ovih naših krajeva...

Razmišljajući o tome šta da napišem o Brnu, gradu na jugu Češke Republike, koga sam ove godine posetio u dva navrata, shvatio sam da šta god napišem neće biti dovoljno da izrazi ono što sam osećao dok sam istraživao i upoznavao se sa istorijom i kvalitetima Brna.

U okviru komponente B Regionalnog programa za kulturnu i prirodnu baštinu Jugoistočne Evrope - Plana integrisane rehabilitacije arhitektonskog i arheološkog nasljeđa u toku je priprema izrade studija izvodljivosti i biznis planova za tri kulturna dobra iz Crne Gore: tvrđavu Kosmač, zgradu bivšeg Francuskog poslanstva i utvrđenje Besac. Ovaj projekat koji realizuju Evropska komisija i Savjet Evrope, u Crnoj Gori implementira Ministarstvo kulture, sporta i medija, a predstavnica EXPEDITIO je jedna od članica Menadžment grupe koja je uključena u izradu dokumenata.

Pocetkom decembra 2008, predstavnica Expeditio ucestvovala je na konferenciji Operacija grad u Zagrebu. Operacija: grad 2008 je niz događanja koji sažima zajedničko djelovanje zagrebačke nezavisne kulturne scene na poljima kulturne produkcije, urbanog razvoja, prostorne politike, kulturne politike i građanske participacije. Operacija:grad 2008 okuplja aktiviste, umjetnike, stručnjake, teoretičare i širu javnost te propituje prostorne i društvene promjene suvremenog grada.

U novembru 2008. godine je započeta izrada Menadžment plana Cetinja. U proces izrade Menadžment plana, čiji je nosilac Ministarstvo kulture, sporta i medija, uključeni su i predstavnici nevladine organizacije EXPEDITIO. Kao članica Radne grupe za izradu Menadzment plana Cetinja u ovaj proces je ukljucena koordinatorka sektora za kulturno nasljeđe EXPEDITIO.

Nacionalna komisija za saradnju sa UNESCO-m je oformila Odbor za područja svjetske kulturne i prirodne baštine. Predstavnica EXPEDITIO je imenovana kao jedna od članica Odbora za područja svjetske kulturne i prirodne baštine. Dužnost Odbora, kao specijalizovanog, stručnog, savjetodavnog tijela Komisije, je da prati programe UNESCO-a u navedenoj oblasti i da predlaže Komisji aktivnosti iz svog djelokruga. Odbor za područja svjetske kulturne i prirodne je počeo sa radom početkom decembra 2008. godine.

Dragi prijatelji, Expeditio će sljedeće godine proslaviti svoj 12. rođendan. Svaka godina je za našu organizaciju predstavljala izazov, pa se po tome ni 2008. nije razlikovala.
Tokom 2008, realizovali smo započete projekte, i u hodu pisali nove predloge projekata.

Pocetkom 2009. ce biti raspisan poziv za podnosenje projekata prekogranicne saradnje zemalja u regionu. Ukoliko ste aktivni ili u kontaktu sa organizacijama i institucijama koje bi bile zaintersovane da implementiraju projekte u oblastima energetska efikasnost u gradnji ili kulturno nasljedje, molimo vas da nam se javite radi eventualnog uspostavljanja partnerstva na buducim projektima. Hvala.