Expeditio je u periodu septembar 2009. - mart 2010, sproveo istraživanje ma temu „Kulturne potrebe mladih u Boki Kotorskoj". Projekat je finansiralo Ministarstvo kulture, sporta i medija Crne Gore kroz program sufinansiranja projekata za mlade u 2009. godini, a u okviru realizacije Akcionog plana za mlade za 2009. Ovo istraživanje zamišljeno je kao dio šireg projekta pod nazivom Sostenuto koji Expeditio realizuje u saradnji sa partnerima iz Francuske, Italije, Slovenije i Španije, u okviru MED programa EU. Tema Sostenuto projekta je razmišljanje o kulturi kao o faktoru ekonomske i socijalne inovacije.
Osnovni cilj istraživanja bio je utvrđivanje potreba vezanih za kulturu mladih sa teritorije opština Kotor, Tivat i Herceg Novi. Expeditio je sproveo kvalitativno istraživanje, sa induktivnim pristupom, preko dvije istraživacke tehnike: pojedinačni (lice-u-lice) intervjui i fokus grupe. Ovaj tip istraživanja izabran je zbog njegove prednosti u odnosu na kvantitativno (preko ankete) istraživanje: zato što pruža detaljnije i sveobuhvatnije informacije; od ispitanika/ca se mogu dobiti detaljniji odgovori; pruža bolje razumijevanje problematike i veću analitičnost, kreativnost i mogućnost razmišljanja o odgovorima. Samim tim, dobijeno je kvantitativno i kvalitativno veće bogatstvo podataka, sugestija, razmišljanja, stavova i predloga mladih koji se odnose na zadovoljavanje njihovih potreba I rješavanje problema vezanih za kulturu na teritoriji Boke Kotorske.
Istraživački uzorak obuhvatio je ciljne grupe:
- Mladi iz Boke Kotorske
- Lokalne samouprave na teritoriji Boke Kotorske, institucije i organizacije koje se bave mladima (škole, nevladine organizacije, udruženja, klubovi ...), institucije koje se bave kulturom i mediji.
Istraživanjem je obuhvaćeno ukupno 40 osoba. Urađeno je 20 posebnih (lice-u-lice) intervjua sa sljedećim pitanjima:
- Kako mladi ljudi tumače kulturu?
- Da li se mladima dopada ono što se sada dešava na polju kulture u Boki Kotorskoj?
- Da li mladi ljudi osjećaju da su uključeni u kulturne događaje u svojoj sredini?
- Kultura kao način zarade?
- Da li je kultura dostupna svima?
Održano je 5 fokus grupa (sa po 5-10 učesnika/ca), na sljedeće teme:
1. Kultura - elitizam ili stil života?
2. Kultura kao način zarade i zapošljavanja
3. Da li je kultura dostupna svima?
4. Aktivno učešće mladih u kulturnim dešavanjima u Boki
5. Mladi i kulturno naslijeđe
Podaci istraživanja obrađeni su i predstavjeni u izvještaju istraživanja, koji je javno prezentovan i ponuđen različitim zainteresovanim stranama:
- Ministarstvu kulture, sporta i medija
- Opštinama Kotor, Tivat i Herceg Novi
- Ostalim opštinama u Crnoj Gori
- Kulturnim akterima
- Medijima
- Drugim zainteresovanim stranama
Istraživanje može poslužiti kao pilot-projekat, koji se može dalje primjenjivati i modifikovati za potrebe ostalih opština u Crnoj Gori.
Kulturne potrebe mladih u Boki - istraživanje (pdf)
Sažetak istraživanja
Unaprijeđivanje kulture mladih
Kultura mladih prepoznata je u okviru sprovođenja omladinske politike u Crnoj Gori kao zasebna oblast koja ima svoje specifičnosti i razlikuje se od kulturnog konteksta šire zajednice. Analiza stanja u okviru Nacionalnog plana akcije za mlade (NPAM 2006-2011) ukazuje na činjenicu da su sadržaji prilagođeni mlađoj populaciji nedovoljno zastupljeni u kulturno-umjetničkoj ponudi Crne Gore, kao i na to da su mladi nedovoljno informisani i edukovani u oblasti kulture. Uključenost mladih u kreiranje kulturnih sadržaja takođe je veoma niska, kako na lokalnom, tako i na nacionalnom nivou.NPAM navodi i da su problemi nedostatka specijalizovanih institucija koje se bave kulturom mladih i njihovog održivog finansiranja, veoma izraženi u Crnoj Gori, kao i problem nedostatka strukturisanih sadržaja za provođenje slobodnog vremena mladih. U vezi sa tim, uključenost mladih u volonterske aktivnosti je takođe veoma niska.
Neophodnost zadovoljavanja kulturnih potreba mladih na organizovan i koordinisan način prepoznata je kao prioritet i na opštinskom nivou. Lokalni plan akcije za mlade (LPAM), usvojen od strane Opštine Kotor u februaru 2010, prepoznaje potrebu obezbjeđivanja uslova i opremanja prostora za kulturne aktivnosti mladih ljudi, kao i potrebe unaprijeđivanja informisanja mladih o oblastima koje ih se tiču, i njihovu uključenost u kreiranje informativnih sadržaja kao prioritetne.Takođe, unaprijeđivanje uključivanja mladih sa hendikepom u kulturni život zajednice prepoznato je kao veoma bitno. Istraživanje pokazuje i da su kulturni sadržaji koji se nude u opštini Kotor, uglavnom prilagođeni mladima starijeg uzrasta.
Rezultati istraživanja na lokalnom nivou pokazuju i da je oblast kulture mladih često marginalizovana i neprepoznata od strane donosilaca odluka, ali i samih mladih i organizacija koje rade sa mladima: potrebe mladih nisu dovoljno definisane, koncept kulture mladih nije jasan, a broj kulturnih sadržaja ograničen.Mladi uglavnom kulturu povezuju sa elitizmom i elitama, i smatraju da je razvoj kulture odgovornost države ili lokalne samouprave. Spremnost mladih da učestvuju u kreiranju I sprovođenju kulturnih sadržaja takođe je veoma niska, ali je i pristup mladih kulturnim sadržajima često ograničen. Pojam kulture mladi razumiju na različite načine: od opštih vrijednosti kao što su vaspitanje, obrazovanje sloboda, kreativnost, smisao društva i izraz ličnog razvoja, pa sve do specifičnih aktivnosti kao što su odlazak u pozorište, izložbe, koncerte. Pod kulturom se podrazumijevaju i aktivnosti koje su dio svakodnevnog života, oblačenje, ponašanje na ulici, govor, briga o životnoj sredini i o čistoći svoga grada/sela, slušanje muzike sa prijateljima. Većina mladih takođe smatra da kultura nije adekvatno tretirana u kontekstu obrazovanja, posebno lokalna kultura. Smatra se da se kultura u školama ne obrađuje na način blizak i prijemčiv mladima.
Bitno je istaći da se osim u okviru sprovođenja omladinske politike na lokalnom i nacionalnom nivou, kultura mladih postaje prepoznata i u širem društvenom kontekstu. Nacionalni program razvoja kulture, usvojen 2011 od strane Ministarstva kulture, sporta i medija, u okviru poglavlja 7.3. tretira temu kultura mladih i definiše je kao poseban segment kojem treba posvetiti više pažnje: ”Postojeće institucije kulture se ne bave na sistematičan način istraživanjem kulturnih potreba mladih, osmišljavanjem kulturnih sadržaja namijenjenih mladima i podizanjem svijesti mladih o značaju kulture. Takođe, ne postoji ustanovljen način na koji bi se blagovremeno prepoznavali mladi umjetnički talenti i usmjeravao njihov dalji razvoj, obrazovanje i profesionalni put”.
Dokument dalje ističe da je u cilju unaprijeđivanja aktivnog učestvovanja mladih u kulturnom životu Crne Gore, potrebno:“Promovisati kulturu u školama, kroz zajedničke projekte Ministarstva kulture i Ministarstva prosvjete i sporta; jačati partnerstvo škola i institucija kulture; lokalne kulturne sadržaje prilagoditi nacionalnim i međunarodnim trendovima; poboljšati kulturnu ponudu u svim gradovima; omogućiti mladima da sami osmišljavaju i realizuju kulturne sadržaje”. U dokumentu se takođe navodi i preporuka da se kultura mladih nađe u Lokalnim programima razvoja kulture: “Unapređivanje i razvoj kulture u opštinama biće predmet pojedinačnih programa razvoja kulture sa godišnjim akcionim planovima, koje će crnogorske opštine donositi u skladu sa Zakonom o kulturi. Opštinski programi razvoja kulture, prema ovom programu, treba da, kao jednu od mjera za obezbjeđivanje efikasnijeg sprovođenja programa, sadrže mjere koje stimulišu nezavisnu kulturnu scenu i kulturu mladih”.
Mjere za unaprijeđivanje kulture mladih
1) Unaprijediti svijest o značaju kulture mladih na lokalnom nivou, kroz:
o Organizovanje okruglih stolova, tribina i diskusije svih relevantnih aktera na lokalnom nivou (institucija i mladih) na temu kultura mladih;
o Unaprijeđivanje informisanja o kulturnim sadržajima na način prilagođen mladima (u školama preko razglasa, preko socijalnih mreža i korišćenjem savremenih tehnologija, organizovanjem događaji za mlade uz njihovo učešće i sl).
o Unaprijeđivanje dostupnosti kulturnih sadržaja mladima (posebno iz prigradskih sredina), i definisati mjere za uključivanje mladih sa problemima sluha, govora, vida ili sa otežalim/onemogućenim kretanjem;
o Animiranje mladih da se uključe u kulturne manifestacije lokalnog karaktera (amaterska društva, bendove, folklorne ansamble i nevladine organizacije), i promovisanje pozitivnih primjera uključivanja mladih u tradicionalne kulturne manifestacije;
o Podsticati volonterizam mladih u kulturi;
o Podsticanje umrežavanja i saradnje te kvalitetnijeg informisanja između tri bokeljska grada (Kotor, Tivat i Herceg Novi)
2) Unaprijediti uslove za zadovoljavanje kulturnih potreba mladih, kroz:
o Definisanje strategije za privlačenje mlađe publike unutar kulturnih institucija;
o Kreiranje raznovrsne kulturne ponude prilagođene uzrastu i potrebama mlađe populacije;
o Povećati broj kulturnih dešavanja prilagođenih uzrastu i interesovanjima mladih (naročito van ljetnje sezone);
o Kreiranje mogućnosti mladima da sami stvaraju kulturne sadržaje(organizuju književne ili poetske večeri, pokrenu časopis, sami naprave scenarije i da sami budu autori predstava, i sl);
o Promovisanje ideje o osnivanju mediateke za mlade (mjesta, gde bi se nudili mediji bliski mladima - beletristika, CD-i, muzika, časopisi);
o Obezbijediti bolju povezanost kulturnih institucija sa mladima (preko organizovanih programa i popusta za škole, i sl).
